үҙ файҙаһын ғына күҙәткән ярҙам

небескорыстная помощь — үҙ файҙаһын ғына күҙәткән ярҙам

шкурнические замашки — үҙ файҙаһын ғына күҙәтеүсегә хас ҡылыҡ

корыстолюбивый человек — ҡомһоҙ кеше

торгашеские замашки — ваҡ сауҙагәрҙәргә хас ҡыланыштар

с пользой для дела — эшкә файҙа булһын өсөн

польза спорта — спорттың файҙаһы

извлечь пользу из чего-л. — нимәнәндер файҙа сығарып алыу

для общей пользы — дөйөм файҙа өсөн

в пользу чью — файҙаһына

высказаться в пользу кого-л. — кемдеңдер файҙаһына һөйләү

мёртвое тело — үле кәүҙә

мёртвые деревья — ҡороған ағастар

мёртвые глаза — һүнгән күҙҙәр

мёртвый луч — тоноҡ нур

мёртвая пустыня — тын бушлыҡ

мёртвые знания — файҙаһыҙ белем

мёртвая вода — үле һыу, терелтә торған һыу (әкиәттәрҙә)

мёртвая зыбь — ваҡ тулҡын

мёртвый капитал: — 1) файҙаһыҙ ятҡан капитал

2) ҡулланылмай торған белем; мёртвая петля: — 1) сиселмәҫлек тоҡан (элмәк)

2) юғары пилотаждың бер фигураһы; мёртвая природа — йәнһеҙ тәбиғәт

мёртвое пространство — пуля теймәй торған урын

мёртвый сезон — торғонлоҡ (сауҙала, сәнәғәттә)

мёртвая точка — - тигеҙләнеш нөктәһе

мёртвая хватка: — 1) ысҡындырмаҫлыҡ итеп тешләү

2) эшләмәйенсә ҡалмау, тотҡан ерҙән һындырыу (өҙөп алыу); мёртвый час — көндөҙгө йоҡо сәғәте

мёртвый штиль — елһеҙлек (дингеҙҙә)

мёртвый язык — үле тел (яҙма ҡомартҡыларҙа ғына һаҡланған)

мёртвый якорь — оҙаҡ ваҡытҡа һалынған якорь

быть на мёртвой точке — бер үк хәлдә (үҙгәрешһеҙ, һаман бер урында) булыу

лежать мёртвым грузом — файҙаһыҙ (ҡулланылмай) ятыу

получить даром — бушҡа алыу

купить даром — арзан алыу

потерять время даром — ваҡытты әрәмгә үткәреү

даром не пройдёт (не обойдётся) что, кому — буш ҡына үтмәҫ, былай ғына ҡалмаҫ (аҙағы насар булыр)

даром что слабая женщина — сибек кенә (хәлһеҙ) ҡатын булыуына ҡарамаҫтан

напрасно беспокоиться — урынһыҙға хафаланыу

ходить напрасно — файҙаһыҙға йөрөү

всё было напрасно — бөтәһе лә бушҡа ғына

бросать гранату — граната ырғытыу, бросать камень - таш ташлау

бросать войска в бой — һуғышҡа ғәскәр индереү

бросать товары на рынок — баҙарға тауар сығарыу

бросать дополнительные средства на строительство — төҙөлөшкә өҫтәмә аҡса күсереү

солнце бросает лучи — ҡояш нурҙарын һибә

бросать взгляд — ҡараш ташлау

бросать игрушки как попало — уйынсыҡтарҙы тегендә-бында атып бәреү

бросать семью — ғаиләне ташлап китеү

бросать друзей — дуҫ-иштәрҙе ташлау

бросать позиции — позицияны ҡалдырып китеү

бросать курить — тәмәкене (тартыуҙы) ташлау

бросать работу — эште ҡалдырыу

бросать учёбу — уҡыуҙы ташлау

бросать реплику — (урындан) һүҙ ташлау

бросать деньги на ветер — аҡса туҙҙырыу, аҡсаны әрәм-шәрәм итеү, аҡсаны елгә осороу

бросать за решётку кого — төрмәгә ябыу, бросать камень (камнем) в кого - берәйһенә бысраҡ ташлау

бросать камешки в огород чей, кого — һүҙ ебәреү

баҡсаһына таш ташлау; бросать на произвол судьбы — яҙмышты үҙ ағышына тапшырыу

бросать слова на ветер — файҙаһыҙға һөйләнеү, һүҙҙе елгә осороу (ташлау)

бросать тень на кого-что — шик һалыу (ташлау), тап төшөрөү, ҡара яғыу

бросать оружие — ҡорал ташлау, бирелеү

бросать перчатку кому: — 1) дуэлгә саҡырыу

2) берәйһе менән алышыу (көрәшеү); бросать свет на что — асыҡлау

солнечное время — ҡояш ваҡыты

время не ждёт — ваҡыт көтөп тормай

тратить время — ваҡыт сарыф итеү

сколько времени? — сәғәт нисә?, ваҡыт күпме?

в указанное время — күрһәтелгән ваҡытта

время истекло — ваҡыт үтеп китте

не отставать от времени — замандан артҡа ҡалмау

военное время — һуғыш ваҡыты

дух времени — заман рухы

времена года — йыл миҙгелдәре

время покоса — бесән сабыу мәле, бесән өҫтө

рабочее время — эш ваҡыты

настоящее время — хәҙерге заман

будущее время — киләсәк заман

прошедшее время — үткән заман

во время оно уст. — ҡасандыр, әллә ҡасан

время от времени — ваҡыт-ваҡыт, ҡайһы берҙә

(в) первое время — башта, тәүҙә, тәү ваҡытта

(в) последнее время — һуңғы ваҡытта

в своё время: — 1) заманында, ҡасандыр

2) үҙ ваҡытында; всё время һәр ваҡыт (саҡ), гел; в скором времени — оҙаҡламай

в то время как — шул арала, шул ғына ваҡыт араһында

выиграть время — күберәк ваҡыт алыу, ваҡыт үтеү, файҙаға булыу

до времени; до поры до времени — ваҡыты еткәнсе, билдәле бер ваҡытҡа тиклем, көнө килгәнсе

до сего времени — ошо ваҡытҡа тиклем

ко времени — ваҡытлы, үҙ ваҡытында

на время — ваҡытлыса, билдәле ваҡытҡа тиклем

со времени — ваҡыты етеү менән, киләсәктә

одно время — бер ваҡыт

раньше времени — көн элгәре (элек), ваҡытынан алда

самое время — бик ваҡытлы

с течением времени — ваҡыт үтеү менән, киләсәктә

тем временем — шул уҡ ваҡытта, шул арала

убить время — ваҡытты бушҡа уҙғарыу

идти на работу — эшкә барыу

идти в гости — ҡунаҡҡа барыу

поезд идёт в пять часов — поезд сәғәт биштә китә

кто идёт? — кем килә?

иду домой — өйгә ҡайтам

время идёт быстро — ваҡыт тиҙ үтә

экзамены идут — имтихандар бара

идти на компромисс — компромисҡа килеү (ризалашыу)

идти на гибель — үлемгә барыу

на платье идёт три метра шёлка — күлдәккә өс метр ебәк китә

идти на растопку — яғыуға китеү

идти на экспорт — экспортҡа китеү

эта шляпа ей идёт — был эшләпә уға килешә

гвоздь не идёт в стену — стенаға сөй бармай

идти конём шахм. — ат менән йөрөү

весна идёт — яҙ килә

идут проценты — проценты килеп тора

идти в гору — алға барыу, күтәрелеү (эш-хәлгә ҡарата)

идти впрок — файҙаға китеү

идти ко дну: — 1) батыу

идти на всё — бөтә нәмәгә барыу

идти своим ходом — үҙ юлы менән китеү

идти своим чередом — үҙ яйы менән барыу

из головы (из ума) не идти — баштан сыҡмау

в голову (на ум) не идёт — башҡа килмәй

голова идёт кругом — баш ҡата (ҡатып бөтә, әйләнеп бөтә)

идти в военное училище — хәрби училищеға барыу

он идёт в университет — ул университетҡа бара

идти учиться — уҡырға китеү

идти добровольцем — үҙе теләп китеү

идти к лучшему — яҡшылыҡҡа барыу

из трубы идёт дым — мөрйәнән төтөн сыға

из раны идёт кровь — яранан ҡан килә

вода идёт по капле — һыу тамсылап ҡына аға

этот товар хорошо идёт — был тауар яҡшы үтә

дорога идёт лесом — юл урман аша үтә

часы идут хорошо — сәғәт дөрөҫ йөрөй

идёт дождь — ямғыр яуа

идёт мокрый снег — епшек ҡар яуа

старый козёл — ҡарт кәзә тәкәһе

племенной козёл — нәҫел тәкәһе

прыгать через козла — кәзә аша һикереү

козёл отпущения — ғәйепһеҙҙән ғәйепле

драть козла прост. — йәмһеҙ тауыш менән йырлау

как от козла молока; как от козла – ни шерсти, ни молока — бер ниндәй файҙаһы юҡ

колонизация соседних стран — күрше илдәрҙе колониялаштырыу

колонизация земель — ерҙәрҙе колониялаштырыу